2013-05-12 Уладзімір Гваздзецкі

Шмат гістарычных таямніц, звязаных з касцёлам у Гаенскай Юрздыцы, яшчэ патрэбна раскрыць. Нямала з гэтым касцёлам звязана і з татарскім родам Бараноўскіх. Яны ў гэтым касцёле па просьбе вялікага князя Вітаўта прынялі хрысціянства. Тут, каля касцёла, з дазволу князя Вітаўта, былі закладзены і радавыя могілкі Бараноўскіх і некатарых іншых татарскіх родаў.
У верасні 1514 года тут пахавалі герояў, якія загінулі ў бітве пад Оршай. Сярод іх былі і татары з роду Бараноўскіх. Пры пахаванні прысутнічаў і вялікі князь ВКЛ, які адначасова быў і каралём Польшы.
У 1952 годзе на старажытных могілках забараняюць хаваць памершых. У канцы 50-х гадоў пачынаецца будаўніцства сярэдняй школы і старажытныя могілкі знішчаюць, а касцёл узрываюць. Напэўна асноўнай прычынай гэтага было тое, што тут былі пахаваны героі, загінуўшыя ў 1514 годзе пад Оршай. Магілы продкаў былі знішчаны. Зразумела, што такімі дзеяннямі камуністычнага рэжыма былі многія незадаволены. Былі знішчаны і магілы маіх продкаў, мая маці належыла да роду Бараноўскіх. Так, што ў мяне ёсць і асабістая зацікаўленасць, каб розных таямніц было менш. На схіле, дзе былі старажытныя могілкі і цяпер ляжаць некатарыя магільныя камяні і тое, што засталося ад помнікаў.ответить

2013-04-04 Уладзімір Гваздзецкі

Патрэбна ўсёж высветліць, чаму вёска атрымала назву ,,Гаенская Юрздыка,,. Раней я даў сучасны пераклад слова /Juridicus/. Зразумела, што ў тыя далёкія часы яно не мела такой напоўненасці, усё было прасцей. У тыя часы феадалы ў сваіх землях устанаўлівалі цэны на рынках. Магчыма князь Вітаўт дазволіў вёсцы ўстанаўліваць свае цэны пры рэалізацыі лішкаў прадукцыі на рынку, каб у сялян было менш канкурэнтаў і вёска магла хутчэй развівацца. Такі быў першы варыянт і не асноўны.
Улічваючы карысныя заўвагі, разгледзім і два астатнія варыянты. У другім варыянце возмем за аснову тое, што /Юрыдыкамі/ у далёкія часы называлі адміністрацыйна адасобленыя часткі гарадоў альбо прыгарадаў, якія былі пад уладай феадала альбо царквы. На жыхароў гэтых адасобленых частак не распаўсюджваліся судовая альбо адміністрацыйная ўлада гарадскога самакіравання. Феадал мог сялян з вёскі перасяліць у дамы і на ўчасткі, якія належылі яму ў гарадах. Ён мог і з саміх гарадоў гаражан перасяліць у вёску, дзе былі яго ўладанні. Землі Лагойшчыны лічыліся вотчыннымі землямі вялікага князя Вітаўта. Вось ён мог з Логожска альбо з іншага горада перасяліць сюды людзей, якія ўмелі будаваць. Лічу, што спачатку былі ўзведзены жылыя пабудовы, а толькі потым на месцы старажытнага капішча язычнікаў пачалі будаваць касцёл. Думаю, што гэты, другі варыянт, калі яго дапоўніць тым, што мог быць дазвол князя Вітаўта на самастойнае ўстанаўленне цэн на лішкі прадукцыі, то і можна ўзяць за аснову.
У варыянце нумар тры разгледзім ці магло быць тое, што вёска Гаенская Юрздыка магла быць перададзена касцёлу ў якасці ,,спецыяльнага фундуша,,. Думаю, што гэты варыянт не мае права на існаванне. У кнізе ,,Памяць,, Лагойскага раёна гаворыцца, што на карысць касцёла было запісана са склада Айненскай воласці сяло Кацалі, якое шмат стагоддзяў было ўласнасцю касцёла. Атрымліваецца, што вёска Гаенская Юрздыка была нейкім узорным альбо эксперыментальным пасяленнем, якое задумаў стварыць князь Вітаўт. ответить

2013-03-30 Leonid

Доброго дня, Владимир!
Jurydyka (лат. iuridicus = правовой вопрос) - во времена ВКЛ деревня рядом с королевским городом, редко анклав на городской земле.
Также юридикой называлось поселение, которое назначалось алтаристу в качестве специального фундуша для обеспечения алтарии.
В католическом костеле помимо главного алтаря во имя святого, имя которого носит храм, существовали и вспомогательные (боковые) алтари (престолы).
В частности, в Каменском костеле (Воложинский район) всего алтарей было пять.
Ignacy Borejko Chodźko „ Diecezja Mińska około 1830 roku”
Poświęcony został pod tytułem św.Apostołów Piotra i Pawła. We wnętrzu mieści pięćołtarzy, ozdobionych snycerską, staroświecką robotą, zobrazami pryncypialnymi: św. Apostołów Piotra i Pawła,Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Maryi, św.Antoniego z Padwy, św. Marii Magdaleny i św. Anny; tenostatni uposażony jest osobnym funduszem altaryjskim.
В 1679 Эльжбета с Долматов Исайковских Бяллозерова, в связи с упадком костела, записала костелу юридику в Камне и два села Дайнова и Далидовичи.
Так что название села неразрывно связано с костелом. Но смысл названия, по-моему, состоит только в том, что поселение принадлежало костелу.
Остальное: "мела права пры выкананні ўскладзеных на яе функцый у час заключэння маёмасных і іншых здзелак, выступаць ад свайго імя, як самастойны суб'ект грамадзянскіх праў і абавязкаў" - добрая фантазия, ничем кстати не подкрепленная.
Заходите на огонек. Камень есть и на radzima.net и у меня в дневнике:
http://forum.vgd.ru/1000/40512/all.htmответить

2013-03-16 Уладзімір Гваздзецкі

Пасяленне Юрысдыка з'явілася тады, калі на заходнім беразе ракі Айна, супраць пасялення Айна (Гайна), пабудавалі адзін з першых у ВКЛ касцёлаў. Некатарыя даследчыкі стараюцца даказаць, што касцёл быў пабудаваны вялікім князем Ягайлам, які ў 1386 годзе стаў каралём Польшы, але гэта не так. Праўда польскі даследчык Е. Ахманскі высветліў, што касцёл быў пабудаваны пазней, пры вялікім князе Вітаўце.У 1397 годзе касцёл не існаваў таму, што Вітаўт у гэтым годзе запісаў дзесяціну з Айны на карысць касцёла св. Станіслава, які знаходзіўся ў Вільні. Атрымліваецца, што ў 1398 годзе быў пабудаваны касцёл і вакол яго з'явілася пасяленне. Новае пасяленне атрымала назву ,,Юрысдыка,, , якая мела асобыя правы. Сама назва ,,Юрысдыка,, з латыні /Jurisdicus/ перакладаецца, як прававая альбо юрыдычная асоба, якая мела права пры выкананні ўскладзеных на яе функцый у час заключэння маёмасных і іншых здзелак, выступаць ад свайго імя, як самастойны суб'ект грамадзянскіх праў і абавязкаў. У тыя далёкія часы гэта быў вялікі крок наперад у будаўніцстве прававых адносін у ВКЛ.ответить