Магілёўская губерня

Гісторыя

Магілёўская губерня Расійскай Імперыі існавала ў 1772-1919. Адміністрацыйным цэнтрам з’яўляўся горад Магілёў. Губерня была ўтворана пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай ў 1772. Уключала Аршанскую, Магілёўскую, Мсціслаўскую і Рагачоўскую правінцыі. У 1777 губерня была падзелена на 12 паветаў: Аршанскі, Бабінавіцкі, Беліцкі, Клімавіцкі, Копыскі, Магілёўскі, Мсціслаўскі, Рагачоўскі, Сенненскі, Старабыхаўскі, Чавускі і Чэрыкаўскі. У 1778 перайменавана ў Магілёўскае намесніцтва, якое ў 1796 было скасавана, а паветы ўвайшлі ў склад Беларускай губерні з цэнтрам у Віцебску.

Межы паветаў Магілёўскай губерні, пачатак ХХ ст.

Магілёўская губерня адноўлена ў 1802 у складзе ранейшых 12 паветаў, падзеленых на 39 станаў і 147 валасцей. Межавала на захадзе з Мінскай губерняй, на усходзе – з Смаленскай, на поўдні – з Чарнігаўскай, на поўначы – з Віцебскай губерняй. У 1840 Бабінавіцкі павет быў скасаваны і далучаны да Аршанскага, у 1852 Беліцкі павет перайменаваны ў Гомельскі павет, Старабыхаўскі ў Быхаўскі. У 1861 Копыскі павет быў скасаваны, а яго тэрыторыя падзелена паміж паветамі Сенненскім, Аршанскім і новаствораным Горацкім, да якога таксама была далучана частка Аршанскага павета. З верасня 1917 Магілёўская губерня ў складзе Заходняй вобласці, уваходзіла ў склад БНР, абвешчанай у сакавіку 1918, са студзеня 1919 у БССР, з лютага ў РСФСР. 11.7.1919 Магілёўская губерня скасавана, 9 яе паветаў увайшлі ў Гомельскую губерню, Мсціслаўскі павет перададзены Смаленскай, а Сенненскі - Віцебскай губерні.

Насельніцтва Магілёўскай губерні

У 1865 годдзе царскім указам 37,7 тыс дробнай беларускай шляхты Магілёўскай губерні, т.зв. адзінадворцаў былі далучаны да сялянскага саслоўя. Былая шляхта дзялілася на 2 групы: усходнюю, у якую ў асноўным уваходзіла праваслаўная шляхта (19,5 тыс праваслаўных і 6 тыс католікаў, якія сяліліся над Сожжу), і заходнюю, каталіцкую (10,5 тыс католікаў і 1,7 тыс праваслаўных, якія сяліліся над ракой Друць).

Паводле перапісу 1897 насельніцтва Магілёўскай губерні складала 1 686 700 тысяч чалавек. Паводле саслоўнага падзелу: дваран 27,7 тысяч, духавенства 6,4 тысяч, купцоў 3,5 тысяч, мяшчан 291,8 тысяч, сялян 1351,5 тысячы. Паводле веравызнання: праваслаўных - 1402,2 тысяч, старавераў - 23,3 тысяч, католікаў - 50,1 тысяч, пратэстантаў - 6,9 тысяч, іудзеяў - 203,9 тысяч, мусульман - 184 чалавек. Пісьменнага насельніцтва ў Магілёўскай губерні 16,9%, у гарадах 45%. У 1884 годдзе 2 гімназіі, 2 прагімназіі, земляробчае і рамеснае вучылішчы ў Горках, чыгуначнае ў Гомелі.

Губерня ўваходзіла ў Магілёўскую праваслаўную і Магілёўскую каталіцкую епархіі. У канцы 19 стагоддзя налічвалася 804 праваслаўнай царквы, 6 мужчынскіх і 5 жаночых манастыроў, 30 касцёлаў, 2 лютэранскія кірхі, 29 адзінаверскіх цэркваў і стараверскіх малітоўных дамоў, 340 сінагог і яўрэйскіх малітоўных дамоў.

Па тэрыторыі Магілёўскай губерні ў канцы 19 стагоддзя праходзілі чыгункі Маскоўска-Брэсцкая, Лібава-Роменская, Арлоўска-Віцебская, Гомельска-Бранская, пераважалі вінакурныя заводы, сяляне займаліся саматужнымі промысламі.

Паведамленні: